Ví, dặm là đặc sản văn hóa xứ Nghệ - thể hiện tâm hồn và cốt cách của người xứ Nghệ. Nhằm bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa dân ca ví, dặm, hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh đang tiến hành khảo sát, sưu tầm, xúc tiến phối hợp lập hồ sơ trình UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Xứ Nghệ là một vùng đất địa linh, nhân kiệt, là vùng quê với những làn điệu dân ca trữ tình và sâu lắng. Ví, dặm là “đặc sản” văn hóa, thể hiện tâm hồn và cốt cách của người xứ Nghệ. Hát ví, hát dặm gắn liền với đời sống sinh hoạt và lao động, sản xuất của người dân xứ Nghệ từ rất lâu rồi và theo sử sách đến thế kỷ XVIII, ví, dặm đã thịnh hành với hình thức hát phường, hát hội. Cho đến tận bây giờ, trong nhịp sống hiện đại, những làn điệu dân ca ví, dặm luôn là món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống của người dân xứ Nghệ và những người con xứ Nghệ xa quê.
Tiết mục hát đối nam nữ của các diễn viên trẻ ở xã Kim Liên (Nam Đàn, Nghệ An) - Ảnh: Vũ Toàn
Trong lao động sản xuất, những hát ví, hát dặm như là một phương thuốc tinh thần làm vơi bớt mệt nhọc, đồng thời là phương tiện để tạo lập và tổng hợp sức mạnh của tập thể, cộng đồng. Còn trong sinh hoạt văn hóa, ví, dặm là một sản phẩm của cộng đồng; là phương tiện để vui chơi, giải trí trong những dịp hội hè, đình đám; những đêm trăng thanh gió mát cùng bạn bè giao du, thưởng thức hay thi thố tài năng văn chương.
Âm hưởng của làn điệu dân ca ví, dặm khi lên bổng, khi xuống trầm nhưng rất thiết tha, sâu lắng. Theo đó, trong từng điệu hò, câu ví ẩn hiện, thấp thoáng đâu đó tính cách của người xứ Nghệ vừa chân chất, mộc mạc, vừa quyết liệt, rắn rỏi lại vừa sâu sắc, trữ tình… Người xứ Nghệ gắn bó thủy chung với điệu hò, câu ví để được sống với những cung bậc cảm xúc tinh tế, nhạy cảm nhất trong tâm hồn. Những đêm hội hát ví, hát dặm là môi trường tạo lập nên các mối quan hệ văn hóa giữa con người với con người; trở thành phương tiện kết nối, xây đắp tình làng nghĩa xóm, tình cảm cộng đồng, tình yêu đôi lứa…
Điều đặc biệt hơn là làn điệu ví, dặm đã chắp cánh, dung dưỡng những bậc nho sĩ tài danh như Nguyễn Du, Nguyễn Công Trứ, Phan Bội Châu… và khơi nguồn cho cảm hứng sáng tạo nên những tác phẩm bất hủ như Truyện Kiều (Nguyễn Du), Thác lời gái phường vải (Nguyễn Huy Huýnh)… Giai điệu, ca từ của điệu hò câu ví xứ Nghệ đã ảnh hưởng đến tâm hồn và phong cách sáng tác của nhiều nhạc sỹ để rồi theo đó nhiều tác phẩm âm nhạc hiện đại như: Khúc hát sông quê, Hà Tĩnh mình thương, Giữa Mạc Tư Khoa nghe câu hò Nghệ Tĩnh… ra đời, nghe thật trữ tình và da diết, thấm đẫm tình người, tình quê xứ Nghệ../.
Trung tâm bảo tồn và phát huy di sản Dân ca Xứ Nghệ
Địa chỉ: Số 30 - đường Nguyễn Sĩ Sách - Thành phố Vinh - Nghệ An
Điện thoại/ Fax: 0383.842.850
Email: dancaxunghe37@gmail.com - Website: http://dancaxunghe.vn
